ADOS-2 to narzędzie diagnostyczne, które pomaga specjalistom ocenić zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD) u osób w każdym wieku. Wyróżnia się precyzją, uniwersalnością i standaryzacją. Badanie trwa 30-60 minut i obejmuje ocenę komunikacji, interakcji społecznych oraz zachowań powtarzalnych. Poniżej znajdziesz najważniejsze informacje:
- 5 modułów: Dopasowane do wieku i poziomu rozwoju językowego (od 12. miesiąca życia do dorosłości).
- Obszary badania: Komunikacja, interakcje społeczne, zabawa, zachowania powtarzalne.
- Diagnoza: Autyzm, spektrum autyzmu lub poza spektrum (Moduły 1-4).
- Czułość: Polska wersja ADOS-2 osiąga ponad 90% skuteczności w większości przypadków.
Test jest dostępny w certyfikowanych ośrodkach w Polsce, a jego koszt wynosi od 1 000 do 1 500 PLN. Diagnoza obejmuje przygotowanie, badanie oraz szczegółowy raport z zaleceniami. ADOS-2 to niezastąpione wsparcie w procesie diagnostycznym, choć najlepiej działa w połączeniu z innymi metodami, jak ADI-R czy CARS-2.
Jak przebiega diagnoza spektrum autyzmu? ADOS-2
Jak działa ADOS-2
ADOS-2 to narzędzie diagnostyczne, które pozwala na ocenę zachowań związanych z autyzmem. Badanie przeprowadza wyszkolony specjalista, który obserwuje i zapisuje zachowania osoby badanej [4].
5 modułów ADOS-2
ADOS-2 składa się z pięciu modułów, które są dopasowane do wieku oraz poziomu rozwoju językowego osoby badanej. Wybór odpowiedniego modułu ma kluczowe znaczenie dla dokładności diagnozy.
| Moduł | Grupa docelowa | Charakterystyka |
|---|---|---|
| Moduł dla małych dzieci | 12–30 miesięcy | Dla dzieci, które nie używają zdań |
| Moduł 1 | Od 31 miesięcy | Dla osób bez spójnej mowy zdaniowej |
| Moduł 2 | Każdy wiek | Dla osób używających prostych zdań |
| Moduł 3 | Dzieci i młodzież | Dla osób płynnie mówiących |
| Moduł 4 | Młodzież i dorośli | Dla osób z zaawansowaną komunikacją werbalną |
Każdy moduł skupia się na specyficznych aspektach zachowań, które są szczegółowo omawiane poniżej.
Obszary badania i wyniki
ADOS-2 analizuje zachowania w czterech głównych obszarach:
- Komunikacja – ocena zarówno werbalnych, jak i niewerbalnych sposobów porozumiewania się.
- Interakcje społeczne – analiza zdolności do nawiązywania i utrzymywania kontaktów.
- Zabawa – obserwacja, jak badany korzysta z zabawek i materiałów.
- Zachowania powtarzalne – identyfikacja schematycznych, powtarzających się czynności.
Na przykład, 6-letni Harry, badany w ramach Modułu 2, wykazywał typowe dla autyzmu zachowania, takie jak powtarzanie fraz czy silne zainteresowanie określonymi tematami, w tym drużyną futbolową University of Michigan [4].
Specjalista koduje wyniki i porównuje je z ustalonymi progami. W Modułach 1–4 diagnoza kończy się przypisaniem do jednej z trzech kategorii:
- Autyzm
- Spektrum autyzmu
- Poza spektrum
Natomiast w przypadku Modułu dla małych dzieci stosuje się algorytm, który określa poziom zaniepokojenia, zamiast przypisywać konkretną klasyfikację [4][5].
Etapy badania ADOS-2
Poznanie etapów badania ADOS-2 pomaga lepiej zrozumieć proces diagnozy i odpowiednio się do niej przygotować.
Przed badaniem
Odpowiednie przygotowanie przed badaniem ADOS-2 jest kluczowe dla uzyskania wiarygodnych wyników. Ważne jest zapewnienie spokojnej atmosfery, komfortowych warunków oraz tego, by osoba badana była wypoczęta i po posiłku. Przygotowanie obejmuje:
- Zebranie dokumentacji medycznej i informacji o rozwoju osoby badanej.
- Zgromadzenie danych o jej zachowaniach i zainteresowaniach.
- Omówienie przebiegu badania z diagnostą i rozwianie wszelkich wątpliwości.
W trakcie badania
Badanie ADOS-2 trwa zazwyczaj od 40 do 60 minut. W tym czasie diagnosta realizuje zestaw zadań dostosowanych do wieku i poziomu rozwoju językowego osoby badanej. Poniżej przedstawiono role uczestników sesji:
| Uczestnik | Rola podczas badania |
|---|---|
| Osoba badana | Wykonuje zadania i uczestniczy w aktywnościach. |
| Diagnosta | Prowadzi badanie i dokumentuje obserwacje. |
| Rodzic (dla małych dzieci) | Obserwuje lub uczestniczy na prośbę diagnosty. |
W przypadku dzieci i młodzieży rodzic może być obecny w pomieszczeniu. Natomiast w przypadku nastolatków i dorosłych najczęściej obecni są jedynie diagnosta i osoba badana [3]. Po zakończeniu sesji następuje analiza zebranych obserwacji.
Po badaniu
Po zakończeniu badania przeprowadza się szczegółową analizę obserwacji i opracowuje zalecenia. Proces obejmuje:
- Analizę wyników – specjalista ocenia zachowania według kryteriów modułu ADOS-2 i porównuje je z normami.
- Przekazanie wyników i zaleceń – wyniki omawia się bezpośrednio lub podczas wizyty konsultacyjnej.
- Raport – pisemny, szczegółowy raport z zaleceniami jest dostępny w ciągu 1-2 tygodni [6].
sbb-itb-022bbf5
Testy ADOS-2 według grup wiekowych
Badanie dzieci
Diagnozowanie dzieci wymaga podejścia dostosowanego do ich wieku oraz etapu rozwoju. Najważniejsze informacje:
- Najczęściej używane są Moduł 1 i 2 dla najmłodszych dzieci.
- Sesje diagnostyczne trwają zazwyczaj od 30 do 60 minut.
- Rodzic może uczestniczyć w całym badaniu [3].
Diagności stosują ustandaryzowane scenariusze, korzystając z zabawek i materiałów edukacyjnych. Na przykład, podczas zadania z ograniczoną liczbą klocków ocenia się sposób komunikacji dziecka [7].
Badanie młodzieży
Podobnie jak w przypadku dzieci, diagnostyka młodzieży opiera się na modułach dopasowanych do ich zdolności komunikacyjnych. Dla tej grupy wiekowej najczęściej stosowany jest:
- Moduł 3, który obejmuje zadania przy stole lub biurku.
- Badanie skupia się na ocenie umiejętności werbalnych i społecznych poprzez interakcyjną konwersację [3][7].
W przypadku nastolatków rodzic nie bierze udziału w sesji diagnostycznej.
Badanie dorosłych
Diagnozowanie dorosłych za pomocą testu ADOS-2 różni się od procesu stosowanego u dzieci i młodzieży. Kluczowe informacje przedstawia tabela:
| Aspekt | Charakterystyka |
|---|---|
| Moduł | Moduł 4 – najbardziej zaawansowany |
| Czas trwania | 30–60 minut |
| Specyfika | Skupienie na konwersacji i doświadczeniach życiowych |
"Istnieje kilka różnych narzędzi diagnostycznych do diagnozowania autyzmu dla różnych grup wiekowych, ale tak naprawdę nie ma jednego konkretnego testu tylko dla dorosłych" [9].
ADOS-2 u dorosłych wykazuje czułość na poziomie 92% i swoistość 57% [8]. Jednak diagnoza dorosłych może być utrudniona z kilku powodów:
- Rozwinięcie strategii maskowania objawów.
- Trudności w uzyskaniu pełnej historii rozwoju.
- Nakładanie się symptomów autyzmu z innymi zaburzeniami [8].
"Diagnozowanie ASD w wieku dorosłym może być trudne z wielu powodów: Po pierwsze, wymaga dużych zasobów ze względu na ilość informacji, które należy zebrać, najlepiej z różnych źródeł. Jeśli nie ma dostępu do informacji od rodzica lub opiekuna, zbudowanie dokładnego obrazu okresu neurorozwojowego może być trudne, ponieważ samoocena pacjenta może być niewiarygodna" [8].
Test Accuracy and Limits
Wyniki badań
Badania naukowe potwierdzają wysoką skuteczność testu ADOS-2, zwłaszcza w warunkach laboratoryjnych [10]. Polska wersja testu (ADOS-2-PL) osiąga następujące wyniki [11]:
| Wskaźnik | ADOS-2-PL | ADOS-2 (oryginalna wersja) |
|---|---|---|
| Czułość | >90%* | ≥80% |
| Swoistość | >80%** | ≥70% |
* Z wyłączeniem dwóch algorytmów, gdzie czułość wynosi odpowiednio 71% i 84%.
** Z wyjątkiem dwóch algorytmów, gdzie wyniki wynoszą powyżej 70%.
Badania przeprowadzone w środowiskowych centrach zdrowia psychicznego wykazały, że ADOS-2 skutecznie identyfikuje wszystkie przypadki ASD. Jednak u osób z psychozą odnotowano 30% wyników fałszywie pozytywnych [10]. Dlatego test ten często stosuje się w połączeniu z innymi narzędziami diagnostycznymi.
Inne metody diagnostyczne
W praktyce klinicznej ADOS-2 rzadko działa samodzielnie. Często łączy się go z innymi narzędziami, które uzupełniają diagnozę:
- ADI-R – szczegółowy wywiad z opiekunami, który skupia się na historii rozwoju dziecka.
- CARS-2 – skala oceny zachowań związanych z autyzmem, szczególnie pomocna w szybkiej diagnostyce [14].
Znane ograniczenia
ADOS-2, mimo swojej skuteczności, ma kilka ograniczeń, które należy brać pod uwagę:
-
Nakładanie się objawów
Trudności w różnicowaniu ASD od psychoz. Badania wskazują, że w przypadku różnicowania między ASD a schizofrenią czułość wynosi 61%, a swoistość 50% [10]. -
Ograniczenia techniczne
Test zakłada, że osoba badana potrafi samodzielnie chodzić, nie ma poważnych zaburzeń wzroku lub słuchu i jest w stanie aktywnie uczestniczyć w zadaniach [12]. -
Mechanizmy kompensacyjne
Starsze dzieci, które przez dłuższy czas radziły sobie z trudnościami, mogą stosować strategie kompensacyjne, które test może przeoczyć [13]. Dodatkowo styl pracy oceniającego oraz jego nieświadome uprzedzenia mogą wpływać na wynik diagnozy [12].
Uzyskanie testów ADOS-2 w Polsce
Omówiliśmy już skuteczność i ograniczenia ADOS-2 – teraz przyjrzyjmy się, jak można uzyskać dostęp do tych badań w Polsce.
Polska wersja (ADOS-2-PL)
ADOS-2-PL to polska wersja międzynarodowego narzędzia diagnostycznego ADOS-2, która zachowuje kluczowe elementy oryginału, uwzględniając lokalne różnice. W większości modułów stosuje się jeden wspólny punkt odcięcia dla całego spektrum autyzmu, z wyjątkiem modułu dla Małych Dzieci. W tym przypadku uwzględniono specyfikę polskiej wymowy i rozwój językowy dzieci. Badania przeprowadzone na grupie 401 uczestników wykazały skuteczność ADOS-2-PL, osiągając czułość powyżej 90% w większości modułów [11][17]. Dzięki temu narzędzie to jest szeroko stosowane w polskich ośrodkach diagnostycznych.
Gdzie można wykonać badanie?
W Polsce działa kilka certyfikowanych ośrodków specjalizujących się w diagnostyce ADOS-2. Oto wybrane placówki:
| Nazwa ośrodka | Lokalizacja | Zakres usług | Koszt diagnozy |
|---|---|---|---|
| Ginemedica Medical Center | Wrocław | Dzieci, młodzież, dorośli | 1 500 PLN |
| Liberi | Mysłowice | Od 12. miesiąca życia | 1 000 PLN* |
| SPECTRUM ASC-MED | Rzeszów, Gdańsk | Diagnoza ASD | Wycena indywidualna |
| Fundacja Pandora | Warszawa | Diagnoza dorosłych | Wycena indywidualna |
*Cena w Liberi obejmuje: wywiad (150 PLN), test ADOS-2 (700 PLN) oraz spotkanie podiagnostyczne (150 PLN) [16].
Po wyborze odpowiedniego ośrodka kolejnym krokiem jest umówienie wizyty.
Jak zarezerwować badanie?
Proces rezerwacji testu ADOS-2 składa się z trzech głównych etapów:
-
Konsultacja wstępna
Większość ośrodków wymaga wstępnej wizyty u psychiatry (lub psychiatry dziecięcego w przypadku małych dzieci), aby ocenić zasadność przeprowadzenia testu ADOS-2 [15]. -
Pakiet diagnostyczny
Przykładowo, Ginemedica Medical Center oferuje kompleksowy pakiet obejmujący trzy spotkania z pedagogiem specjalnym, wykonanie testu ADOS-2, konsultację psychiatryczną omawiającą wyniki oraz szczegółowy raport diagnostyczny. -
Organizacja terminów
Warto zarezerwować wszystkie wizyty jednocześnie, co pozwala zachować ciągłość procesu diagnostycznego i skrócić czas oczekiwania [15].
Podsumowanie
Najważniejsze informacje
ADOS-2, uznawany za złoty standard w diagnostyce zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD), osiąga aż 92% skuteczności w wykrywaniu tych zaburzeń [8]. Opracowany przez prof. Catherine Lord, test jest stosowany w blisko 20 krajach [1][2].
Najważniejsze cechy ADOS-2:
- Standaryzowana obserwacja trwająca od 40 do 60 minut.
- Ocena kluczowych obszarów, takich jak komunikacja, interakcje społeczne i charakterystyczne zachowania.
- Pięć modułów, które można dopasować do wieku i poziomu rozwoju, w tym dla dzieci już od 12. miesiąca życia.
Co dalej?
Po uzyskaniu wyników warto podjąć odpowiednie kroki, aby zapewnić dalszą, kompleksową diagnozę i wsparcie.
- Omów wyniki z zespołem diagnostycznym, aby lepiej zrozumieć ich znaczenie.
- W przypadku wyniku pozytywnego skonsultuj się z psychiatrą w celu potwierdzenia diagnozy.
- Jeśli wyniki są niejednoznaczne, rozważ dodatkowe metody diagnostyczne.
ADOS-2 jest ważnym narzędziem diagnostycznym, ale nie działa samodzielnie. W Polsce dostępna jest jego polska wersja (ADOS-2-PL), a badania można przeprowadzić w certyfikowanych ośrodkach. Koszt diagnozy ADOS-2 waha się od 800 do 1 500 PLN, w zależności od miejsca i zakresu usług.
Wyniki testu pomagają podjąć decyzje dotyczące dalszych konsultacji i działań w specjalistycznych ośrodkach diagnostycznych.
